Współczesna ortodoncja oferuje szerokie spektrum rozwiązań pozwalających na korekcję wad zgryzu, co ma ogromne znaczenie nie tylko ze względów estetycznych, ale również zdrowotnych. Zaburzenia zgryzu mogą prowadzić do problemów z przeżuwaniem pokarmów, zaburzeniami mowy, a także do powstawania chorób wywołanych nieprawidłowym rozłożeniem sił żucia na aparacie stomatognatycznym. Artykuł ma na celu przybliżenie zalet korygowania wad zgryzu za pomocą aparatu ortodontycznego oraz różnic między dostępnymi rodzajami aparatu, aby pomóc w podjęciu świadomej decyzji o rozpoczęciu leczenia ortodontycznego.
Wady zgryzu – dlaczego warto je korygować?
Korekcja wady zgryzu jest istotna zarówno z punktu widzenia estetycznego, jak i funkcjonalnego. Estetyka uśmiechu ma kluczowe znaczenie w życiu społecznym – wpływa na samoocenę i postrzeganie przez innych. Prawidłowe ułożenie zębów ułatwia utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej, zmniejszając ryzyko próchnicy oraz chorób przyzębia.
Zwarcie zębów wpływa na dopasowanie szczęk, co jest kluczowe dla efektywności procesu żucia i może prewencyjnie działać przeciwko przewlekłym bólom głowy oraz stawu skroniowo-żuchwowego. Wady zgryzu nieleczona może prowadzić do przeciążeń pojedynczych zębów, co zwiększa ryzyko ich uszkodzenia lub utraty.
Aparat ortodontyczny – czym jest i jak działa?
Aparat ortodontyczny jest narzędziem używanym w ortodoncji do korekty nieprawidłowości zgryzu oraz w ustawieniu zębów. Składa się z różnych elementów – brakietów, drutów, ligatur czy elastycznych modułów, które przykładają stałą, kontrolowaną siłę do zębów, stopniowo przesuwając je w pożądanej kierunku. Za pomocą aparatu ortodontycznego można korygować zarówno pojedyncze zęby, jak i całe łuki zębowe, co przyczynia się do wypracowania optymalnego zgryzu pacjenta. Zabieg ten poprawia nie tylko estetykę uśmiechu, ale i ogólną zdrowotność jamy ustnej pacjenta.
Leczenie ortodontyczne a rodzaj aparatu
Rodzaj aparatu ortodontycznego, który zostanie użyty w leczeniu, zależy od indywidualnej diagnozy oraz celów terapeutycznych. Wyróżnia się aparaty stałe i ruchome, które różnią się mechanizmem działania oraz zakresem zastosowania. Aparaty stałe charakteryzują się większą efektywnością w skomplikowanych przypadkach, umożliwiają precyzyjne ustawienie zębów.
Z kolei aparaty ruchome są zazwyczaj stosowane w przypadku mniej zaawansowanych wad, u młodszych pacjentów lub w finalnych etapach leczenia. Wybór odpowiedniego aparatu powinien być poprzedzony dokładną konsultacją z ortodontą oraz analizą potrzeb i oczekiwań pacjenta.
Aparaty na zęby stałe i ruchome wykorzystywane w leczeniu ortodontycznym
W leczeniu ortodontycznym stosuje się różnorodne aparaty, które można podzielić na stałe i ruchome.
Aparaty stałe są najczęściej wybierane przez ortodontów ze względu na ich skuteczność w leczeniu szerokiego spektrum wad zgryzu. Elementem charakterystycznym aparatu stałego są zamki (brackets), które są bezpośrednio przyklejane do powierzchni zębów i połączone specjalnym łukiem ortodontycznym. Łuk ten, przymocowany do brakietów, przekazuje siły niezbędne do przesunięcia zębów. Istnieją różne typy aparatu stałego: metalowe, porcelanowe, a także tzw. lingwalne, które są umieszczane na wewnętrznej stronie zębów i stają się przez to niemal niewidoczne. Stały aparat ortodontyczny wymaga regularnych wizyt kontrolnych celem dostosowania siły działania oraz monitorowania postępu leczenia.
Zdjęcie ze strony: https://orthoteam.pl/ortodoncja/
Aparaty ruchome nadają się przede wszystkim dla dzieci w wieku rozwojowym, jako że mogą one wspomagać prawidłowy rozwój szczęk i przemieszczanie zębów mlecznych. Aparaty te są zdejmowane, co ułatwia higienę jamy ustnej, jednak ich skuteczność jest ograniczona i nie mogą być stosowane we wszystkich przypadkach. Aparaty ruchome składają się często z akrylowej płyty z różnymi elementami, które mogą przekazywać siły na zęby lub utrzymywać je w odpowiedniej pozycji.
Przy wyborze odpowiedniego rodzaju aparatu istotne jest, aby wziąć pod uwagę wiek pacjenta, rodzaj wady zgryzu, oczekiwania estetyczne oraz dyscyplinę związaną z utrzymaniem higieny jamy ustnej.
Aparat samoligaturujący
Aparat samoligaturujący to nowoczesna wersja aparatu stałego, który nie wymaga użycia ligatur – małych gumek czy metalowych spineczek, które w tradycyjnym aparacie trzymają łuk ortodontyczny na miejscu w braketach. W aparatach samoligaturujących brakiet wyposażony jest w specjalny mechanizm – klamerkę, która zamyka wejście do brakietu i trzyma łuk ortodontyczny.
Główną zaletą tego typu aparatu jest mniejsze tarcie między braketem a łukiem, co może przyspieszać proces przemieszczania zębów oraz skracają czas leczenia. Dodatkowo aparaty samoligaturujące wymagają rzadszych wizyt kontrolnych i są łatwiejsze w utrzymaniu higieny, gdyż brak gumek i ligatur sprawia, że aparat gromadzi mniej resztek pokarmowych. Z estetycznego punktu widzenia, aparaty te są często mniej widoczne od klasycznych wynikających z mniejszych rozmiarów brakietów i braku kolorowych ligatur.
Wybór aparatu samoligaturującego, podobnie jak każdego innego urządzenia ortodontycznego, powinien być poprzedzony szczegółową konsultacją ze specjalistą, który oceni przydatność tej metody w kontekście indywidualnej diagnozy pacjenta.
Jak długo trzeba nosić aparat na zęby?
Czas noszenia aparatu ortodontycznego jest bardzo indywidualną kwestią i zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju wady zgryzu, wieku pacjenta, wzrostu i odpowiedzi biologicznej tkanki kostnej na siły ortodontyczne. W przypadku lekkich wad zgryzu aparat może być noszony nawet przez krótki czas od 6 do 12 miesięcy, natomiast w sytuacji bardziej skomplikowanych nieprawidłowości czas leczenia może wydłużyć się nawet do 2-3 lat.
Ważne jest, aby pacjent był świadom, że po okresie aktywnego leczenia aparatem, niezmiernie ważna jest faza retencji, czyli utrzymania uzyskanych efektów. Do tego celu stosuje się najczęściej retencję, czyli aparaty retencyjne, które mogą być stałe (przymocowane do wnętrza zębów) lub ruchome (np. przezroczyste nakładki). Faza retencyjna może trwać przez wiele miesięcy, a nawet lat i jest krytyczna dla trwałości wyników leczenia ortodontycznego.
Regularne wizyty kontrolne u ortodonty i ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza są kluczowymi elementami wpływającymi na czas trwania leczenia i jego powodzenie.
